وظایف عصر غیبت - دانشکده فنی و مهندسی کبودرآهنگ
وظایف عصر غیبت
با توجه به مجموع روایات، وظایف زیر در زمان غیبت استنباط میشود:
الف: صبر
در روایتی امام رضا علیهالسلام میفرماید:
ما احسن الصبر و انتظار الفرج، اما سمعت قول الله تعالی «فارتقبوا انی معکم رقیب».(1) و قوله عزوجل: «فانتظروا انی معکم من المنتظرین،(2) فعلیکم بالصبر، فانه انما یجییء الفرج علی الیأس و قد کان الذین من قبلکم اصبر منکم.»(3)؛ چه قدر نیکو است صبر و انتظار فرج. آیا نشنیدی این سخن خداوند را که: فارتقبوا اِنّی معکم رقیب. و این سخن او که: فانتظروا اِنّی معکم من المنتظرین؛ «منتظر باشید من هم با شما در انتظارم.» همانا فرج پس از ناامیدی میآید و کسانی که قبل از شما بودند صبورتر از شما بودند. تعبیر «علیکم بالصبر» صراحت دارد، در این که وظیفه شیعیان در عصر غیبت، صبر بر فراق است.
ب: انتظار
هر چند از روایت بالا وظیفه انتظار نیز به خوبی معلوم میشود، ولی درباره انتظار باید گفت: پیامبر و ائمه اطهار با تأکید بسیار بر این امر پای فشردهاند؛ در روایتی از پیامبر صلی الله علیهو آله میخوانیم که فرمود: «افضل اعمال امتی انتظار الفرج»(4)؛ برترین اعمال امت من انتظار فرج است. علی علیهالسلام در پاسخ کسی که از وی پرسید: «ای الاعمال احب الی اللّه عزوجل؟» فرمود: «انتظار الفرج»(5)؛ کدام عمل نزد خداوند محبوبتر است. فرمود: انتظار فرج. در روایت دیگری امام صادق علیهالسلام میفرماید:
«اقرب ما یکون العبد الی اللّه عزوجل و ارضی ما یکون عنه اذا افتقدوا حجة اللّه فلم یظهر لهم و حجب عنهم فلم یعلموا بمکانه... فعندها فلیتوقعوا الفرج صباحا و مساءً»(6)؛ نزدیکترین حالت بنده به خداوند و راضیترین چیز نزد او این است که هرگاه حجت خدا از آنها پنهان شود و برایشان ظاهر نشود و از آنها پوشیده شود و مکانش را ندانند در این هنگام صبح و شام منتظر فرج او باشند.
پر واضح است که انتظار بر دو قسم است:
انتظار می تواند منفی یا مثبت باشد .
در انتظار منفی ، منتظر بودن بیشتر به شکل منفی و همراه با سستی صورت میگیرد، اما انتظار مثبت، پویا و همراه با علم و عمل است. مؤید این سخن، کلام امام سجّاد علیهالسلام است که میفرماید:
«المنتظرون لظهوره افضل اهل کل زمان، لان اللّه تعالی ذکره، اعطاهم من العقول و الافهام و المعرفة ما صارت به الغیبة عند هم بمنزلة المشاهدة، و جعلهم فی ذلک الزمان بمنزلة المجاهدین بین یدی رسول اللّه صلی الله علیه و آله بالسیف، اولئک المخصلون حقا، و شیعتنا صدقا، و الدعاة الی دین اللّه سرا و جهرا»(7)؛ منتظران ظهور او برترین اهل هر زمانند؛ زیرا خداوند متعال به آنها عقل و فهم و شناختی عطا فرموده است که غیبت در نزد آنان به منزله مشاهده گردیده است. و آنان را در آن زمان به منزله مجاهدان با شمشیر در پیش روی رسول خدا صلی الله علیه و آله قرار داده است. آنان حقیقتا خالصند و شیعیان راستین و دعوت کنندگان به دین خدا در پنهان و آشکارند.
منتظر واقعی در بعد علمی، آن چنان معرفتی دارد که غیبت برای او همانند مشاهده است؛ یعنی در شناخت امام زمان خود، شک و تردید ندارد و در بعد عملی آشکارا و نهان به دعوت و تبلیغ مشغول است.
اگر منتظر منفی دست بر دست میگذارد و به بهانه این که کاری از ما ساخته نیست و کاری برای زمینه سازی ظهور نمیکند، منتظر مثبت شب و روز بر علم و معرفت و عمل خود میافزاید، خود را آماده ظهور مینماید، و تلاش دارد تا خود را از سنخ منتظر کند.
چکیده سخن آن که در انتظار مثبت ایمان به غیب، گرایش به عدالت، تنفر از ظلم، اعتراف به حق و دعوت به خیر و صلاح نهفته است.
ج: دعا
در برخی روایات عمدهترین وظیفه عصر غیبت را دعا دانستهاند؛ از جمله در توقیع اسحاق بن یعقوب که به وسیله محمدبن عثمان دریافت شده است، فرمود: «و اکثروا الدعاء بتعجیل الفرج، فان ذلک فرجکم».(8)
د: انقطاع
در روایتی از امام صادق علیهالسلام میخوانیم که فرمود: «ان هذا الامر لایأتیکم الا بعد ایاس... همانا این امر - ظهور مهدی(عج)- نمیآید شما را مگر پس از ناامیدی».(9) و در روایت دیگری از امام رضا علیهالسلام میفرماید: «فانه انما یجییء الفرج علی الیأس و قد کان الذین من قبلکم اصبر منکم».(10) همانا فرج پس از ناامیدی میآید و کسانی که پیش از شما بودند صابرتر از شما بودند.
این بدان معنا است که تا بشریت چشم امید به قدرتهای غیر الهی داشته باشد، عطش عدالت مهدوی در او وجود ندارد و آن گونه که بایسته و شایسته است، مهدیجو و مهدیخواه نخواهد بود.
پینوشتها:
1) هود/ 93 .
2) بحارالانوار، ج 52، ص 129؛ اعراف / 71.
3) بحارالانوار، ج 52، ص 129
4) بحارالانوار، ج 52، ص 122
5) بحارالانوار، ج 52، ص 122
6) بحارالانوار، ج 52، ص 95
7) بحارالانوار، ج 52، ص 122، و یوم الاخلاص، ص 203
8) بحارالانوار، ج 52، ص 92، و حایری یزدی (بارحینی)، الزام الناصب، ج 1، ص 428
9) بحارالانوار، ج 52، ص 111
10) بحارالانوار، ج 52، ص 129 و10