امام حسن عسگری علیه السلام پنج سال بعد از ولادت حضرت مهدی(عج) در سال 260 ه. ق توسط «معتمد» یکی از خلفای بنی عباس مسموم و به شهادت رسید و امامت به جانشین بعدی آن حضرت یعنی امام مهدی(عج) منتقل شد و حضرتش رهبری جامعه اسلامی را به عهده گرفت.دوازدهمین پیشوای معصوم، حضرت حجة بن الحسن المهدی در نیمه شعبان سال 255 ه. ق در شهر سامرا دیده به جهان گشود. او هم نام پیامبر اسلام و هم کینه آن حضرت (ابوالقاسم) است. از القاب ایشان: حجت، اقئم، خلف صالح، صاحب الزمان، بقیه اللّه ، و مشهورترین آن مهدی است

عطر دل آرای خدا /آغاز امامت حضرت مهدی(عج)

مختصری از زندگانی امام عصر(عج)

دوازدهمین پیشوای معصوم، حضرت حجة بن الحسن المهدی در نیمه شعبان سال 255 ه. ق در شهر سامرا دیده به جهان گشود. او هم نام پیامبر اسلام و هم کینه آن حضرت (ابوالقاسم) است. از القاب ایشان: حجت، اقئم، خلف صالح، صاحب الزمان، بقیه اللّه ، و مشهورترین آن مهدی است. پدرش امام حسن عسگری علیه السلام و مادرش بانوی گرامی نرجس است که به نام ریحانه و سوسن نیز از او یاد شده است.

آن حضرت دو غیبت داشتند یکی کوتاه مدت(صغری) و دیگری بلند مدت (کبری) اولی از هنگام تولد تا پایان دوران نیابت خاصه و دومی از پایان دوره نخست آغاز و تا هنگام ظهور و قیام آن حضرت به طول می انجامد.

شروع امامت

امام حسن عسگری علیه السلام پنج سال بعد از ولادت حضرت مهدی(عج) در سال 260 ه. ق توسط «معتمد» یکی از خلفای بنی عباس مسموم و به شهادت رسید و امامت به جانشین بعدی آن حضرت یعنی امام مهدی(عج) منتقل شد و حضرتش رهبری جامعه اسلامی را به عهده گرفت.

نماز بر پدر

پس از شهادت امام حسن عسگری علیه السلام عده ای از دوستان آن حضرت به تصور این که جعفر بن علی برادر امام عسگری علیه السلام امام و پیشوای مسلمانان است شهادت آن حضرت را به وی تسلیت و پیشوایی اش را تبریک گفتند؛ اما وقتی جعفر بن علی خواست به جنازه امام نماز بخواند ناگاه کودکی گندمگون و سیاه موی بیرون آمد و لباس جعفر را گرفت و او را کنار کشید و گفت: عمو کنار برو من باید بر پدرم نماز بخوانم، جعفر در حالی که قیافه اش دگرگون شده بود کنار رفت و حضرت مهدی در سن 5 سالگی بر پدرش نماز خواند. آن حضرت را در کنار قبر پدرش امام هادی دفن کردند.

تلاش جعفر کذّاب

«ابوالادیان» یکی از خدمت گزاران امام عسگری علیه السلام می گوید: روزی حضرت، نامه هایی به من دادند و فرمودند: این ها را به مدائن می بری. 15 روز در سامراء نخواهی بود، روز پانزدهم که به شهر می آیی، از خانه من صدای ناله و شیون بلند است و جسد مرا در محل غسل گذاشته اند؟ گفتم: سرورم! اگر چنین شود امام بعد از شما کیست؟ فرمود: هر کس بر جنازه من نماز بخواند. گفتم: نشانه دیگری؟ فرمودند: هر کس از آن چه در میان همیان است خبر دهد، امام بعد از من است. روز پانزدهم به سامرا برگشتم. از خانه امام صدای گریه بلند بود و مردمان را دیدم که به جعفر، برادر امام تسلیت و امامتش را تبریک می گفتند من که فساد اخلاقی او را دیده بودم بسیار تعجب کردم...؛ اما وقتی در هنگام نماز، کودکی را دیدم که جعفر را کنار زد و بر پیکر پدرش نماز خواند و بعد از آن نیز از چیزهایی که داخل همیان بود به من خبر داد، دانستم که جانشین امام عسگری علیه السلام ، همین کودک است.

نماز آشکار

حضرت مهدی(عج) بر پیکر امام عسگری علیه السلام آشکارا نماز خواندند. علت ان که بر پدرشان پنهانی نماز نخواندند، با این که امکان آن وجود داشت که پیش از آمدن جعفر، به صورت پنهانی بر جنازه پدر بزرگوارش نماز بخوانند، آن بود که عده ای تصور می کردند که جعفر، امام و جانشین حضرت عسگری علیه السلام است؛ از این روی حضرت، وی را کنار زد و خود بر پیکر امام نماز خواند تا بدین وسیله شبهه امامت جعفر را که در ذهن برخی رسوخ کرده بود برطرف کند و همگان بدانند که وی شایستگی امامت را ندارد و امام بعد از حضرت عسگری علیه السلام تنها فرزند خردسالش حضرت بقیة اللّه است.

امامت کودک

مسأله خلافت و امامت در اسلام، تنها بر اساس لیاقت و شایستگی افراد بوده و سن و سال هیچ تأثیری نداشتهه است. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در سال سوم هجرت بعد از دعوت خویشان خود به اسلام، علی علیه السلام را که نوجوانی پیش نبود به خلافت و وصایت منصوب کرد و به قوم خود دستور داد که از او اطاعت کنند. هم چنین در واقعه مباهله با نصارای نجران، آن حضرت امام حسن و امام حسین علیه السلام را در حالی که کودک بودند به همراه خویش برد. شیخ مفید در این باره می نویسد: پیامبر همراه حسنین در حالی که طفل بودند با نصارا مباهله کرد. بعد از آن، این امر هیچ گاه سابقه نداشت. این وقایع و شواهد بسیار دیگر تاریخی، دلایلی است که امامت حضرت ولی عصر(عج) را در سن کودکی تأیید می کند.

امامت و نبوت کودک از نگاه قرآن

قرآن مجید در آیه 12 سوره مریم، درباره نبوت حضرت عیسی می فرماید: «ای یحیی تو کتاب آسمانی را به قوت فراگیر، و ما فرمان نبوت در کودکی به او دادیم».

هم چنین خداوند در همان سوره با اشاره به سخن گفتن حضرت عیسی در گاهواره، نبوت او را تأیید می کند.

فخر رازی در تفسیر خود درباره حکمی که خداوند به حضرت یحیی داد می گوید: «مراد حکم، همان نبوت است؛ زیرا خداوند عقل او را در کودکی محکم و کامل کرد و به او وحی فرستاد و این بدان جهت است که خداوند، حضرت یحیی و عیسی را در کودکی به رسالت مبعوث کرد، بر خلاف حضرت موسی و محمّد که در بزرگ سالی مبعوث شدند؛ از این رو چه مانعی دارد که خداوند این دوران را بر عده ای کوتاه سازد و حضرت مهدی(عج) را در کودکی حکمت و امامت عنایت فرماید.

چرا کودک امام باشد؟

ممکن است کسی اشکال کند، چه ضرورتی دارد که امام، کودک باشد؟ در پاسخ به این اشکال می توان گفت: این امر برای آن است که بدانیم، امامت، از سوی خداست؛ چرا که اگر امامان تنها در بزرگ سالی به مقامت امامت می رسیدند ممکن بود تصور شود مقامات و کمالات آنان، اکتسابی است؛ اما با امامت کودک چنین گمانی برده نمی شود، اگر طفلی، به فضیلت امامت رسید، بدون شک می یابیم که او از سوی خداوند متعال به چنین مقامی رسیده است.

از سوی دیگر، این امر برای آن است که بدانیم مقام و منزلت، بر اساس لیاقت است نه بزرگی سن، چنان که در تاریخ زندگی پیامبر صلی الله علیه و آله آورده اند که ایشان فرماندهی سپاه خود را به اُسامه بن زید که جوانی 19 ساله بود واگذار کردند در حالی که عده ای از صحابه به برکناری او معتقد بودند، پیامبر به دلیل لیاقت او، به فرماندهی اش اصرار داشت.

شناختن امام زمان(عج)

در فرهنگ اسلامی بر هر مسلمانی واجب است که امام زمان خود را بشناسد. در این باره از امام باقر علیه السلام روایت شده که فرمودند: راه رضایت از پروردگار، اطاعت از امام، بعد از معرفت و شناخت او است. هم چنین خداوند در قرآن می فرماید: «هر آن که از فرستاده حق پیروی می کند به راستی که خدای را اطاعت کرده و هر کس که سرباز زند پس تو مسئول نیستی». عالمان دینی در تبیین این معنا گفته اند: اگر شخص شب ها به عبادت برخیزد، روزها روزه بگیرد، تمام مالش را صدقه دهد و در همه سال های عمرش، حج گذارد؛ اما ولایت ولیّ خدا را نشناسد تا از او پیروی کند، خداوند برای او ثوابی نمی نویسد و از اهل ایمان نیست. چنان که پیامبر صلی الله علیه و آله فرموده: «هرکه در حالی بمیرد که امام زمانش را نشناخته باشد به مرگ جاهلیت مرده است».

غیبت صغری

در دوران غیبت صغری، ارتباط امام با یاران خویش به کلی قطع نبود و آنان به گونه ای خاص و محدود با امام در ارتباط بودند. در این مدت، افراد مشخصی به عنوان نائب خاص، به حضور ایشان می رسیدند و مردمان می توانستند به وسیله آنان، مسائل و مشکلات خویش را به حضور امام برسانند و حتی گاه به دیدار امام نائل شوند؛ از این رو می توان این دوره را دوره آماده سازی مردمان برای غیبت کبری دانست.

وظایف نوّاب خاص

انتخاب نواب خاص از سوی امام دوازدهم، در واقع ادامه و توسعه فعالیت شبکه ارتباطی وکالت بود که در زمان امام هادی علیه السلام و امام عسگری علیه السلام گسترش چشم گیری یافته و اینک در زمان امام قائم به اوج رسیده بود. وظایف و فعالیت های اساسی نواب خاص را می توان این چنین خلاصه کرد:

پنهان داشتن نام و مکان امام؛ سازمانده وکلا؛ گرفتن و توزیع اموال متعلق به امام؛ پاسخ گویی به سوالات فقهی و مشکلات عقیدتی مردم؛ و مبارزه با مدعیان نیابت.

فلسفه غیبت

همه اسرار غیبت برای ما روشن نیست؛ اما در روایات اسلامی، دلایلی چند برای غیبت بر شمرده اند از جمله: حفظ جان امام، چه آن که اگر امام در همان آغاز زندگی در میان مردم ظاهر می شد او را شهید می کردند، و آن حضرت را مأموریت الهی و اهداف بلند اصلاحی خود موفق نمی گردید؛ از فلسفه غیبت امتحان و آزمایش مردم است؛ تا مؤمنان بر دین اسلام باقی بمانند و منافقان و مخالفان روشن و آشکار گردند؛ هم چنین غیبت، فرصتی برای رشد عقل هاست، تا آن که مسلمانان در اندیشه ها، باورها و فقه اسلام به کمال خود نزدیک شوند و برای همیشه آماده پذیرش کامل گردند.

غیبت کبری

پس از غیبت صغری، و با مرگ آخرین نائب خاص حضرت ولی عصر(عج)، غیبت کبری آغاز شد، و مسلمانان موظف شدند در مسائل خود، به نائبان عام آن حضرت، یعنی فقهای واجد شرایط و آشنا به احکام اسلام مراجعه کنند. اگر غیبت کبری یکباره رخ داد ممکن بود موجب انحراف افکار مردم شود و ذهن ها آماده پذیرش آن نباشد ؛ اما با زمینه سازی های مدبرانه امامان پیشین، و تدابیر نواب خاص در طول غیبت صغری، ذهن ها آماده پذیرش غیبت کبری شد.

فواید وجود امام در دوران غیبت

درباره علت وجود امام در دوران غیبت، فواید بسیار گفته اند، از آن جمله رسول خدا صلی الله علیه و آله می فرمایند: «سوگند به پروردگاری که مرا به پیامبری برانگیخت. در دوران غیبتش مردم از او نفع می برند و از نور ولایتش بهره می برند، همان گونه که از خورشید پشت ابرها بهره می گیرند.

هم چنین یکی دیگر از فواید وجود امام در غیبت، پاسداری از آیین خداوند است، برای آن که اصالت آیین الهی حفظ شده و جلوی بسیاری از تحریفات گرفته شود. هم چنین با وجود امام، مردمان خود را تنها نمی دانند و تأثیر روانی این عقیده در روش نگهداشتن چراغ امید در دل ها و وادارساختن افراد به خودسازی و آمادگی برای آن قیام بزرگ جهانی، کاملاً قابل درک است.

طول عمر

در قرآن کریم آیاتی هست که از عمر طولانی امت های پیشین خبر می دهد. با این آیات می توان طول عمر حضرت مهدی(عج) را نیز به خوبی تبین کرد، مانند آیه ای که درابره حضرت نوع می فرماید: «به راستی ما نوح را به سوی قومش فرستادیم، پس 950 سال در میان آنها درنگ نمود». خداوند در داستان حضرت یونس نیز می فرماید: «اگر او (یونس) در شکم ماهی تسبیح نمی گفت، تا روز رستاخیز در شکم ماهی می ماند».

از این آیه استفاده می شود که خداوند قادر است در جایی که هیچ کدام از لوازم حیات برای ادامه زندگی وجود ندارد انسان را حفظ کند. اینک این خدای توانا قادر است که ولی خویش را از مرگ محافظت، و صدها سال عمر پرافتخار به منظور اهدافی والا به او ببخشاید.